در فنلاند: نخبه‌ترین دانشجویان مشتاق پیشه آموزگاری هستند.
به بهانه فرارسیدن ماه مهر و آغاز سال تحصیلی جدید: مصاحبه‌ای خواندنی با وزیر آموزش و پرورش فنلاند – از آسیایی‌های ساعی تا خریداری مدارس فنلاندی با پول نفت! این مصاحبه در دوران وزارت خانم ویرکونن انجام گرفته است. خانم ویرکونن تا ژوئن سال ۲۰۱۱ سمت وزارت آموزش و پرورش فنلاند را بر عهده داشت.
گفتگویی با وزیر آموزش و پرورش فنلاند، خانم حنا ویرکونن، پیرامون موفقیت‌ها و دستاوردهای کشورش در زمینه مطالعاتی «پیزا» – پژوهش و سنجش کیفیت ساختار آموزش و پرورش.
وزیر آموزش و پرورش فنلاند، خانم حنا ویرکونن – ۳۸ ساله، می‌تواند با فراغت خاطر و شادی به دستگاه آموزش و پرورش کشور فنلاند ببالد، چرا که فنلاند یک‌بار دیگر در نتایج سنجش «پیزا»، پیشاپیش سایر کشورها جای گرفته است. اما حتی در فنلاند نیز همه چیز بی عیب و ایراد نیست.
پیش‌درآمد
پیزا چیست؟ پیزا عنوان خلاصه شده PISA – The Programme for International
Student Assessment می‌باشد که معادل فارسی آن برنامه پژوهشی برای ارزیابی
توانایی‌های دانش آموزان در سطح بین‌المللی می‌باشد.
ز ت: آیا انتظار داشتید که باز هم در میان بهترین‌ها جای بگیرید؟
ح و: من تصور می‌کردم که سایر کشورها تا حدود زیادی بر تلاششان بیفزایند.
به همین جهت متعجب هستم که ما باز هم پیشاپیش سایرین جای گرفته‌ایم.
کشورهای آسیایی طی سالیان اخیر سرمایه‌گذاری وسیعی را انجام داده‌اند که
نتایج آن‌را اکنون ما شاهد هستیم. اروپاییان هم تلاش‌های عمده‌ای به خرج
داده‌اند. نتایج بدست آمده در «پیزا» نشان می‌دهد که کار آموزش و پرورش
کاری بسیار دشوار است. ایجاد تغییرات بنیانی و زیربنایی در دستگاه آموزشی
طی مدت کوتاه چند سال میسر نیست.
ز ت: نتایج مطالعات «پیزا» تا چه حد قابل استناد و گویا هستند؟
ح و: مواد مورد سنجش در پژوهش «پیزا» محدود، اما بسیار مهم و دارای نقشی
بنیانی هستند. خواندن و درک بیان و مطلب، علوم طبیعی، ریاضیات – پایه‌ها و
مقدماتی محسوب می‌شوند که ما بایستی از عهده آن‌ها را به خوبی برآییم.
طبیعتاً موارد بسیار دیگری نیز وجود دارند که در مطالعات «پیزا» به آن‌ها
پرداخته نمی‌شود، مانند احساس رضایت و شادی دانش‌آموزان.
ز ت: فنلاند تنها کشور اروپایی است که به رتبه‌های بالا دست یافته است.
در رده‌های بالا شاهد حضور کشورهای آسیایی (شرق دور) هستیم. مشکل اروپا را
در کجا می‌بینید؟
ح و: در آسیا (شرق دور) با دیدگاه دیگری نسبت به آموختن روبرو هستیم. برای
نمونه میزان زمانی که دانش‌آموزان کره‌ای روزانه برای درس صرف می‌کنند ۵۰
درصد بیشتر از دانش‌آموزان در فنلاند است. تفاوت‌های عمدۀ دیگری را نیز
می‌توان برشمرد: ساعات تدریس (روزهای مدرسه) طولانی، آموختن پس از مدرسه و
در آخر هفته، دریافت ساعات کمک درسی که با پرداخت هزینه آن‌ها از سوی
والدین انجام می‌شود.
ز ت: آیا اروپا هم بایستی این رویه را پیگیری کند؟
ح و: آموزش و پرورش همیشه یک مسئله و مورد ملی می‌باشد. جوامع و فرهنگ‌ها
با همدیگر بسیار متفاوت می‌باشند. ما در فنلاند سیستم و دستگاهی کاملاً
متفاوت با آنچه که در کشورهایی آسیایی متداول است برگزیده‌ایم.
» آموزش و پرورش همیشه یک مسئله و مورد ملی می‌باشد. «
ز ت: بنابراین می‌توان به فنلاند به عنوان یک الگو برای اروپا نگریست؟
ح و: ما به طور مکرر مهمانانی از سایر کشورها داریم که برای بازدید و
آشنایی با دستگاه آموزش و پرورش ما به فنلاند می‌آیند، برای نمونه از
کشورهای نفت‌خیز. از من حتی پرسیده بودند که آیا می‌توانند مدارس فنلاندی
را خریداری کنند. اما باید دانست که یک دبستان را نمی‌توان پیوند زد یا
کاشت. پیش از هر چیز دیگر نیاز به یک دستگاه آموزش و پرورش است که با جامعه
آن هم‌خوانی و مطابقت دارد. دستگاه و سبک ما در اینجا بازدهی و عملکرد
مثبت دارد، در جایی دیگر چه بسا که بازدهی خوب نداشته باشد. اما همیشه
می‌توان ایده‌ها و انگیزه‌های مفید را برگرفت و تطبیق داد.
اجزا موفقیت
ز ت: اجزا این موفقیت چیستند؟
ح و: بهترین و با ارزش‌ترین بخش در دستگاه آموزشی ما؛ آموزگاران ما هستند.
شغل و حرفه آموزگاری بسیار مورد علاقه است و با استعدادترین دانش‌آموزان ما
پس از دوران تحصیل عمومی مشتاق آن هستند که حرفه و کار آموزگاری را پیشه
خود سازند. در بسیاری از کشورهای دیگر این‌چنین نیست. آموزگاران ما با
بالاترین کیفیت برای کارشان آماده و آموخته می‌شوند و دارای آزادی‌های
فراوانی می‌باشند. برای نمونه آن‌ها اجازه دارند که شیوه آموزش و ابزار
مورد استفاده آن‌را خودشان انتخاب کنند.
جنبه مثبت و توانای دیگر دستگاه آموزش و پرورش ما این است که تفاوت عمده‌ای
میان دبستان‌های ما وجود ندارد. مدارس ما به صورتی یکسان با عنوان خوب
طبقه‌بندی می‌شوند. البته نتایج اخیر مطالعات «پیزا» تا حدودی باعث نگرانی
ما را فراهم کرده است، چرا که این تفاوت در فنلاند تا حدودی افزایش یافته
است. اما با و جود بر این در مقایسه با سایر کشورهای OECD بسیار کمتر
می‌باشد.
ز ت: شرایط یکسان در مناطق دورافتاده جنگلی و شهرهای بزرگ فنلاند چگونه فراهم شده‌اند؟
ح و: پیش‌زمینه‌ها واقعاً متفاوت و گوناگون می‌باشند. یک چهارم مدارس ما
کمتر از ۵۰ نفر دانش‌آموز دارند. دستگاه آموزش و پرورش ما بایستی در مدارس
روستایی عملکرد سازنده داشته باشد که فقط با دو نفر آموزگار کار تدریس
انجام می‌پذیرد؛ و در عین حال در هلسینکی که به واسطه مهاجرت با افزایش
جمعیت روبرو است. اما با تمامی این اوصاف دستگاه و سیستم آموزشی همچنان پیش
می‌رود، و لازم می‌بینم که باز هم تأکید کنم که این پیشبرد محصول تلاش
آموزگاران ما می‌باشد که از خود انعطاف‌پذیری نشان می‌دهند. والدین فنلاندی
می‌توانند مطمئن باشند که هر آموزشگاه نزدیک به آن‌ها، یکی از بهترین‌ها
است. و البته ما تربیت فردی و جداگانه را نیز در نظر داریم و پوشش می‌دهیم.
آموزگاران اغلب دارای دستیاران ویژه‌ای هستند که تعلیم و آموزش شاگردان
ضعیف‌تر را بر عهده می‌گیرند. ایده و پایه کار این است که مدرسه خودش را
برای یکایک دانش‌آموزان موظف و مسئول بداند.
ز ت: تفاوت سیاست آموزش و پرورش فنلاند با سایر کشورها در چیست؟
ح و: هنگام پرداختن به مسئله آموزش و پرورش، ما در میان احزاب و گروه‌های
مختلف دارای یک همبستگی و هم‌خوانی گسترده هستیم. در سایر کشورها مشاهده
می‌گردد که به دنبال بر سرکار آمدن دولت جدید، سعی در تغییر و تحول دستگاه
آموزشی می‌شود. در فنلاند این‌چنین نیست. به همین دلیل برای آموزگاران ما
به حد کافی وقت برای اجرای کارها و وظایفشان باقی می‌ماند. آن‌ها مجبور
نیستند که دائماً خودشان را با تغییرات و رفورم‌ها مشغول و درگیر کنند.
ز ت: مدارس فنلاند با چه مشکلاتی روبرو هستند؟
ح و: با توجه به نتایج آزمایشات پیزا کاهش توانایی خواندن در میان
دانش‌آموزان اسباب نگرانی ما را فراهم کرده است. با وجود بر این ما همچنان
نسبت به سایرین پیشتاز هستیم. اما به نظر می‌رسد که نوجوانان و جوانان
همچون گذشته به خواندن نمی‌پردازند. ده سال پیش ۲۰ درصد دانش‌آموزان گفته
بودند که خواندن را از روی تفنن و علاقه انجام نمی‌دهند این میزان امروز به
۳۰ درصد افزایش یافته است. در میان پسران حتی به ۵۰ درصد رسیده است.
ز ت: در برابر این روند چه می‌توان کرد؟
ح و: اگر کسی مشکلی دارد، بایستی پیشاپیش و هر زودتر کمک و یاری دریافت
کند. در طی سال‌های اول و دوم دبستان بایستی کودکان توانایی‌های کافی را
بیاموزند تا بدین ترتیب شالوده‌ای استوار برای ادامه تحصیل داشته باشند.
آموزگاران و والدین بایستی کودکان را بیشتر تشویق کنند تا در اوقات فراغت
به خواندن بپردازند – الزام فقط به خواندن کتاب نیست، خواندن داستان‌های
مصور (کمیک استریپ) و یا خواندن در اینترنت هم مفید می‌باشند. مشکل دیگری
که ما باید به آن بپردازیم این است که دانش‌آموزان ما در مدارس احساس راحتی
نمی‌کنند. این نکته حاصل مطالعات انجام شده است. امروز سفیر دانمارک را
ملاقات کردم. از قرار معلوم نتایج آموزشی در دانمارک چندان خوب نیستند، اما
در قبال آن دانش‌آموزان احساس شادی و خوشبختی می‌کنند. آرزوی ماست که این
احساس خوشبختی کمی بیشتر شامل حال دانش‌آموزان خودمان نیز می‌شد تا اینکه
از این موهبت بیشتر برخوردار باشند.
ز ت: دوران تحصیل خودتان را چگونه ارزیابی می‌کنید؟ دورانی خوش؟
ح و: بله، البته. اگرچه شاید من آن دوران را به عنوان یک نوجوان به صورتی
دیگر و متفاوت باور و تجربه کرده‌ام. در آن زمان از مدرسه و قوانین آن به
طور کلی خوشم نمی‌آمد. مشکلات عمده‌ای نداشتم. اما یک سرگرمی داشتم و آن
سوارکاری بود. از این‌رو بیشتر ترجیح می‌دادم که وقتم را در اصطبل سپری
کنم. با تمامی این اوصاف بسیار به خواندن می‌پرداختم.
همایون ف.
برگرفته از:
زود دویچه تسایتونگ
